Fluor – fluoryzować czy nie fluoryzować?

Długo przygotowywałam się do tego wpisu, ponieważ fluor wzbudza duże kontrowersje, nawet wśród mojej rodziny. Już na wstępie zaznaczam, że wpis ten nie powstał, aby przekonywać sceptyków do stosowania fluoru. Z artykułu dowiesz się jakie są najnowsze zalecenia ekspertów i zdobędziesz trochę wiedzy o fluorze popartej badaniami naukowymi. A jak tę wiedzę zinterpretujesz zależy tylko od Ciebie.

Sposoby podawania fluoru

Sposoby podawania fluoru dzieli się na dwie główne grupy. Może być on przyjmowany endogennie i egzogennie. Obecnie odchodzi się od formy endogennej, czyli podawania fluoru w postaci tabletek lub kropli, gdyż profilaktyka ta nie zmniejsza istotnie i na stałe ryzyka choroby próchnicowej.
Zaleca się natomiast metody egzogenne, dostarczające fluor z past, lakierów czy płukanek. Tak podany fluor wykazuje skuteczniejsze działanie przeciwpróchnicze. Dostarczany regularnie metodami egzogennymi wbudowuje się w szkliwo i jest uwalniany, gdy występuje zagrożenie próchnicą.

Oddziaływanie fluoru na zęby i organizm

Fluor występuje naturalnie w przyrodzie oraz organizmie człowieka, gdzie pełni ważną rolę w budowaniu tkanki kostnej. Możemy go znaleźć w dużych ilościach w rybach, czarnej herbacie, serze cheddar czy produktach zbożowych. Zapotrzebowanie organizmu na fluor jest jednak niewielkie. U mężczyzn wynosi 4mg/dobę, u kobiet 3mg/dobę, a u dzieci 0,05mg/kg/dobę. Przyjmowany endogennie z wodą, pożywieniem czy połykając środek do higieny jamy ustnej, jest w około 90% wydalany przez osoby dorosłe. U dzieci jest wydalany jedynie w około 50%, ze względu na zwiększone przyswajanie w fazie rozwoju.

Dlaczego więc zaleca się stosowanie fluoru egzogennie w środkach do higieny jamy ustnej?

Jak już wspomniałam we wstępie, endogenne formy przyjmowania fluoru (np. z pożywienia) nie zmniejszają istotnie ryzyka choroby próchnicowej. Dopiero stosowany regularnie metodami egzogennymi pozwala uzyskać pozytywne efekty. Fluor upośledza metabolizm drobnoustrojów próchnicogennych, upośledza tworzenie biofilmu na powierzchni zęba, osłabia demineralizację oraz wspomaga remineralizację szkliwa.

Niestety, każdy medal ma dwie strony. Fluor, przyjmowany w nadmiernych ilościach, przekraczających 150% dziennego zapotrzebowania, odkłada się w kościach i zębach. Może to doprowadzić m.in. do fluorozy zębów. Zdecydowane przedawkowanie może prowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu układu nerwowego oraz immunologicznego, a w dawkach powyżej 32mg/kg (1920mg na 60kg wagi) nawet do śmierci.

Prawdopodobna dawka toksyczna F – PTD: 5 mg/kg mc
może wywołać objawy toksyczne wymagające natychmiastowej interwencji medycznej i hospitalizacji. Ostre zatrucie może wystąpić nawet przy spożyciu fluoru w dawce 1,8mg/kg mc.
Prawdopodobna dawka śmiertelna F dla dzieci: 15 mg/kg mc
Prawdopodobna dawka śmiertelna dla dorosłych: 32-64mg/kg mc

Objawy ostrego zatrucia fluorem: Występują ślinotok, wymioty, biegunka, bóle brzucha, pocenie się, łzawienie, bladość/sinica, obniżenie ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca (hiperkaliemia), skurcze mięśniowe, tężyczka (hipokalcemia), kwasica oddechowa i metaboliczna, depresja układu oddechowego oraz śpiączka. Objawy zależą od spożytej ilości, pH i zawartości żołądka (im niższe pH, tym szybsze wchłanianie z przewodu pokarmowego), wieku oraz indywidualnej wrażliwości organizmu.

Postępowanie w ostrych zatruciach fluorem: Przy spożyciu dawki < PTD korzystne jest podanie glukonianu wapnia lub mleka. Spożycie dawki > PTD wymaga hospitalizacji.

Dawki stosowane podczas zabiegów z użyciem fluoru są jednak wielokrotnie mniejsze. Co ważne, brak jest naukowych dowodów odnośnie wpływu kariostatycznych (chroniących przed próchnicą) dawek fluoru na wzrost zachorowań na osteosarcoma, wzrostu symptomów neurotoksyczności, obniżenia ilorazu inteligencji czy chorób tarczycy oraz oddziaływania na zdolność rozrodczą.

Rodzaje profilaktyki fluorkowej

Istnieją różne metody profilaktyki fluorkowej. Jak już wspomniałam wcześniej, dzielą się na dwie główne grupy, endogenne oraz egzogenne.

• Endogenne:
  • Masowa profilaktyka bierna – dodawanie związków F do wody pitnej i produktów żywnościowych;
• Egzogenne:
  • Grupowa profilaktyka aktywna – nadzorowane szczotkowanie zębów środkami z fluorem;
  • Indywidualna profilaktyka aktywna domowa;
  • Indywidualna profilaktyka aktywna gabinetowa:
    • U dzieci z umiarkowanym i wysokim ryzykiem próchnicy należy stosować lakiery, pianki i żele zawierające wysokie stężenie fluoru. Można je stosować wyłącznie w gabinecie stomatologicznym w zależności od wieku i ryzyka próchnicy, które ocenia lekarz;

Ryzyko przekroczenia bezpiecznej ilości fluoru jest znikome, nawet jeśli połkniemy niewielką ilość środków używanych podczas zabiegów profilaktycznych. Niebezpieczne dla zdrowia będzie dopiero połknięcie dużej ilości środka z wysokim stężeniem fluoru, dlatego należy je stosować jedynie pod nadzorem lekarza dentysty w gabinecie.

Zalecenia ekspertów dla Polski

WHO uważa, że optymalne stężenie F w wodach śródlądowych powinno wynosić od 0,5 do 1,0mgF/l. W Polsce wynosi ono średnio 0,1-0,4 mgF/l w wodzie wodociągowej i 0,2-0,5 mgF/l w wodzie podziemnej. W niektórych okolicach stężenie jest jednak wyższe (okolice Gdańska, Tczewa czy Malborka). Jeśli stosujesz profilaktykę endogenną u swoich dzieci lub różne metody profilaktyki egzogennej, powinieneś sprawdzić jakie dokładnie jest stężenie w Twojej okolicy, aby nie doprowadzić do fluorozy zębów. Związki fluoru występują także w wielu wodach mineralnych. Nie zaleca się przygotowywania mleka modyfikowanego dla niemowląt z zastosowaniem takiej wody.

Zalecenia dotyczące stosowania fluoru u dzieci:

• Zęby powinny być myte od pierwszego zęba 2 razy dziennie pastą z fluorem ( tebelka)
• Do 8 r.ż. zęby dziecka powinni myć rodzice, a następnie zabieg ten nadzorować
• Pastę po umyciu zębów należy wypluć i nie płukać jamy ustnej
• Płukanki (z fluorem i bez) można stosować powyżej 6 r.ż.
  

Alternatywy fluoru

Jeśli z różnych powodów chcesz ograniczyć przyjmowanie fluoru, poniżej znajdziesz listę środków, którymi możesz go zastąpić:

• arginina – stwierdzono, iż stosowanie pasty do zębów z argininą i związkiem wapnia zapewnia taką samą skuteczność przeciwpróchniczą jak pasty zawierającej 1100 ppm F
• probiotyki – po podaniu tworzą w jamie ustnej biofilm, który działa jak warstwa ochronna oraz redukują Streptococcus mutans ( efekt ten działa jednak od kilku dni do 2 tygodniu po podaniu)
• fluorokrzemian wapniowo-sodowy – podwyższa remineralizację i zapobiega demineralizacji szkliwa i zębiny dzięki odkładaniu warstwy hydroksyapatytopodobnej na powierzchni szkliwa i zębiny.
• kompleks kazeinianu fosfopeptydu i amorficznego fosforanu wapnia – spowalnia progresję próchnicy, prowadzi do naprawy plamy próchnicowej dzięki dostarczaniu jonów potrzebnych do remineralizacji oraz zmniejsza nadwrażliwość zębów.
• ksylitol – redukuje powstawanie płytki i zmniejsza stopień adhezji bakterii Streptococcus mutans do powierzchni zębów; stowanie gum do żucia z ksylitolem zalecane jest matkom małych dzieci aby zmniejszyć ryzyko transmisji bakterii do jamy ustnej dziecka.
• chlorheksydyna – w profilaktyce powinna być stosowana okresowo, zwykle do 14dni. Dłuższe stosowanie może prowadzić do efektów niepożądanych m.in. przebarwień zębów

Bibliografia

• Wigdorowicz-Makowerowa N.: Profilaktyka fluorkowa próchnicy zębów,1979
• Cameron A.C. :Stomatologia dziecięca, wyd.2, Wrocław2013
• Olczak-Kowalczyk D., Szczepańska J., Kaczmarek U. : Współczesna stomatologia wieku rozwojowego, wyd.1, 2017
• Olczak-Kowalczyk D. : Zapobieganie i leczenie choroby próchnicowej u dzieci, wyd.1, 2013
• http://Ptsd.net.pl/wytyczne/
• http://www.ama.ba/index.php/ama/article/view/188/pdf_21

Autor Joanna Tomaszewska

Wszystkie wpisy Website